Bədəndəki hər bir toxuma kimi, göz toxumaları da zamanla yaşlanan toxumalardır və bu yaşlanma ilə əlaqədar bəzi problemlər yarana bilər. Bu problemlərdən biri də presbiopiyadır. Presbiopiya, yaş artdıqca ortaya çıxan yaxın görmə pozğunluğudur. Bu problem adətən 35-40 yaşlarında başlayır və 60 yaşa qədər inkişaf edə bilər.

Presbiopiya nədir?

Presbiopiya, gözdəki linzanın akkomodasiya və fokuslanma qabiliyyətinin azalması, yəni gözdəki linzanın elastikliyini itirməsi və şiddət dərəcəsinin artması nəticəsində yaşlanma ilə birlikdə görünməyə başlayan yaxın görmə pozğunluğudur.

Lens gözdən müxtəlif məsafələrdə olan obyektlərin daha asan görünməsini təmin etmək üçün formasını dəyişir. Bu forma dəyişdirmə prosesinə yerləşmə deyilir. İnsanlarda linzalar təxminən 14 yaşından etibarən tədricən sərtləşməyə başlayır. Bu səbəbdən onların forma dəyişmə qabiliyyəti azalır və görmə problemləri yaranır. Linzalar təxminən 65 yaşa qədər sərtləşməyə davam edir. Yaşla linzaların elastikliyini itirməsinə nəyin səbəb olduğu dəqiq bilinmir, lakin bu, qocalmanın təbii bir hissəsi hesab olunur. Bir çox insanda görülür və ümumiyyətlə hər kəs bu xəstəlikdən təsirlənir.

İnsanların 40 yaşlarından başlayaraq mütəmadi olaraq göz müayinəsindən keçmələri faydalıdır. Göz müayinəsi 2 ildən bir aparılmalıdır. Belə ki, belə bir problem olduğu halda onu erkən aşkarlamaq və ona uyğun tədbirlər görmək olar.

Presbiopiyada yaşanan problem əslində hipermetropiyada olduğu kimidir. Gözə yaxın olan cisimlərdən gözə daxil olan şüaların mərkəz nöqtəsi tor qişanın arxasında qalaraq, fokusdan kənar şüaları görməyi çətinləşdirir. Hipermetrop və presbiopiyada yaşanan problemlər eyni olsa da, bu problemin səbəbi əslində fərqlidir. Hipermetropiyada göz almasının olması lazım olduğundan daha qısa olması problem yaradır, presbiopiyada isə yaşlanmaya bağlı olaraq lensin sərtləşməsi və elastikliyini itirməsi nəticəsində problemlər yaranmağa başlayır.

Presbiopiyanın əlamətləri hansılardır?

Bəzi yaşlı insanlarda bu xəstəlik əlamətlərə səbəb olmaya bilər, lakin bu yolla da xəstəlik müəyyən edilə bilər, çünki adətən bu xəstəliklə digər görmə problemləri də yaranır. Bu problemlər əslində presbiopiyanı göstərən simptomları gizlədə bilər.

• Nəyisə oxuyarkən və ya obyektə baxarkən böyütmək istəyini hiss etmək və zaman keçdikcə gözə 50 sm-dən yaxın olan obyektlərin bulanıq görməsi daha da bulanıqlaşır.
• Xəstəlik irəlilədikcə alın nahiyəsində və uzun müddət aydın görmənin nəticəsi olaraq ağrılar görünməyə başlayır.
• Kitab və ya qəzet oxuduqda parlaq işığa ehtiyac duyulması

Presbiopiyanın səbəbləri nələrdir?

Presbiopiyanın səbəbi hələ tam aşkar edilməmişdir, lakin araşdırmalar nəticəsində bəzi fikirlər ortaya çıxıb. Adətən 38-45 yaşlarında görülməyə başlayan presbiopiya, linza adlanan gözün quruluşunun zamanla sərtləşməsi, sərtləşməsi nəticəsində elastikliyini itirməsi, strukturdakı kapsulun strukturunun pozulması nəticəsində meydana gəlir.

Gözdəki linza şəffaf, elastikdir və struktur olaraq xarici kapsulla əhatə olunub və gözün müxtəlif strukturları ilə ahəngdar işləyir. Bəzi göz hüceyrələrinin davamlı olaraq yenilənmə qabiliyyəti yoxdur. Bu cür göz problemləri yaşayan insanlar gözlərinin öz-özünə sağalmasını gözləməməli, ən qısa zamanda həkimə müraciət etməli və həkim nəzarəti altında müvafiq müalicəyə başlamalıdır.

Presbiopiya necə diaqnoz qoyulur?

Xəstə simptomları gördükdə həkimə müraciət edir və ilk mərhələdə həkim göz müayinəsi və görmə testi aparır. Göz müayinəsi zamanı presbiopiya olan insanlar ümumiyyətlə 50 sm-dən yaxın obyektləri görməkdə çətinlik çəkirlər.

Diaqnozun növbəti mərhələsi göz testinin aparılmasıdır. Bu test Snellen görmə testi adlanır. Çoxları bu testlə tanışdır. Bu testdə əvvəlcədən müəyyən edilmiş məsafədə bir masa var və xəstənin bu masadakı hərfləri oxuması gözlənilir. Həkim tərəfindən aparılan bu analiz nəticəsində diaqnoz qoymaq çox asandır.

Presbiopiya necə müalicə olunur?

Dünyada presbiopiyanın müalicəsində istifadə olunan bir çox müxtəlif üsullar mövcuddur. Əlbəttə ki, hər bir müalicə metodunun bir çox üstünlükləri ilə yanaşı, mənfi cəhətləri də var.

Hal-hazırda ən çox yayılmış müalicə presbiopiya eynəklərindən istifadə etməkdir. Presbiopiya eynəkləri ümumiyyətlə oxumaq üçün istifadə edilən eynəklər kimi tanınır. Göz linzaları elastikliyini itirdiyi və fokuslana bilmədiyi üçün xarici linzalardan istifadə edilir və görüntü tor qişaya proyeksiya edilir. Bifokal və multifokal eynəklər ümumiyyətlə eynək müalicəsi üçün istifadə olunur.

Presbiopiya yaşlı insanlarda görüldüyü üçün xəstələr ümumiyyətlə eynəklərə alışmaqda problem yaşamır və asanlıqla istifadə etməyə başlaya bilirlər. Ancaq bəzi insanlar hələ də eynəyə uyğunlaşmaqda problem yaşayır və bu səbəbdən fərqli müalicə üsulları sınanır.

Hər cür göz problemlərinin müalicəsində illərdir eynək istifadə etmək istəməyən insanlar üçün alternativ olaraq istifadə edilən linzaların eynəkdən daha çox risk daşıdığı bilinir. Presbiopiya vəziyyətində əks linzaların istifadəsi bəzi hallarda eynəkdən daha faydalı ola bilər. Linzaların istifadəsi xəstəyə eynəkdən daha geniş görmə bucağı təmin edir.

Linzaların və ya eynəklərin istifadəsinin mənfi cəhətləri və üstünlükləri bir oftalmoloqla ətraflı müzakirə edilir və düzgün müalicə üsuluna qərar verilir. Xəstənin presbiopiya ilə yanaşı başqa göz problemləri də tez-tez olduğu üçün hər iki göz problemini eyni eynək və ya eyni linza ilə müalicə edə bilməsi xəstənin həyat keyfiyyətinə müsbət təsir edir.

Presbiopiya əməliyyatları hansılardır?

Presbiopiya əməliyyatları deyildikdə ilk ağla gələnlər buynuz qişaya lazer tətbiqi və ya multifokal/trifokal və ya akkomodativ göz içi lens yerləşdirilməsidir. Bu üsullarla uğurlu müalicə mümkündür. Kornea lazer tətbiqi olaraq bilinən üsulda, buynuz qişa lazerlə çəkilir. Bu üsul ümumiyyətlə yaşı 40-dan yuxarı olan, eynək və ya kontakt linza taxmaq istəməyən, presbiopiyadan başqa digər göz xəstəlikləri olan insanlar üçün uyğun hesab edilir. 

Presbiopiya ilə birlikdə görülən göz xəstəlikləri miyopiya, hipermetropiya və ya astiqmatizm ola bilər. Bu əməliyyat damcı anesteziya üsulu ilə həyata keçirilir və xəstə əməliyyatdan dərhal sonra normal həyatına davam edə bilir. Bu xəstəliklə müşayiət olunan digər göz problemləri də bu müalicə üsulu ilə müalicə edilə bilər. Cərrahi müalicə üsulunun tətbiqində əhəmiyyətli bir məqam var; Xəstənin göz vəziyyəti irəliləməyə davam edərsə, cərrahi müalicə yalnız müvəqqəti bir həlldir. 

Presbiopiyanın inkişafının qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?

40 yaşdan sonra insanlar mütləq mütəxəssis həkimdə gözlərini yoxlatdırmalıdırlar. 40-55 yaş arası insanlar 2-4 ildən bir, heç bir xəstəlik və ya xəstəlik əlaməti olmasa belə, 55-65 yaş arası insanlar 1-3 ildə bir dəfə gözlərini yoxlatdırmalıdırlar. , və 65 yaşdan yuxarı insanlar ildə bir dəfə gözlərini yoxlatdırmalıdırlar.

Presbiyopiya fizioloji bir problemdir, düzgün müayinələr aparılarsa və göz sağlamlığına diqqət yetirilərsə çox da təhlükəli deyil. İrəli yaşda olan bir çox insanda görülür. Asanlıqla müalicə edilə bilər. Genetik göz problemi olan şəxslə eyni yaşda olanlar arasında xəstəlik riski eynidir. Yaşlanma prosesindən ən çox təsirlənən orqanlardan biri olan göz sağlamlığı üçün rutin yoxlamaları qaçırmamaq böyük əhəmiyyət kəsb edir.