Göz təzyiqi olaraq da bilinən qlaukoma, artan göz içi təzyiqinin səbəb olduğu optik sinirin zədələnmsəidir. Qlaukoma xalq arasında “qara su xəstəliyi” kimi də tanınır.
Araşdırmalara görə, bütün dünyada yaşı 60-dan yuxarı olan insanlarda görmə zəifliyinin ən çox görülən səbəbi qlaukoma olaraq bilinən göz təzyiqidir. Qara su olaraq da bilinən qlaukoma xəstəliyinin erkən diaqnozu görmə zəifliyinin qarşısının alınmasında son dərəcə əhəmiyyətlidir.
Normal şəraitdə hər bir sağlam insan gözü daim təmizləmək üçün göz mayesi ifraz edir. Bu mayenin göz hərəkətlərinin rahat şəkildə həyata keçirilməsi baxımından da əhəmiyyətlidir. Bu göz mayesi lazım olandan çox ifraz olunduqda əmilir və gözdən çıxarılır. Bu mayenin digər mühim funksiyası göz içi təzyiqini tarazlaşdırmaqdır. Göz mayesi gözün ön hissəsində toplanırsa, maye gözə təzyiq göstərməyə başlayır və göz içi təzyiqi artır. Bu təzyiq nəticəsində gözdəki optik sinirlər zədələnir. Bu vəziyyət göz təzyiqi, yəni qlaukoma kimi təyin olunur.
Qlaukoma hallarının çoxunda heç bir əlamətə rast gəlinmir. Ancaq bəzi xəstələrdə xəstəliyin ilkin mərhələsində müşahidə olunan əlamətlər mövcuddur. Xəstəliyin ilkin mərhələsində bəzi xəstələrdə müşahidə olunan qlaukoma əlamətlərini aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:
- İşıqların ətrafında halqavari şeylər görmək,
- Tez-tez baş ağrısı və göz ətrafında ağrı,
- Gözlər olması lazım olduğundan daha böyük olur və ya iki gözün ölçüləri bir-birindən fərqlənir,
- Vaxtaşırı bulanıq və ya zəif görmə,
- Bəbəyin sərtləşməsi,
- Genetik meyl.
Göz təzyiqinin simptomları hər bir xəstədə fərqli şəkildə görünə bilər. Bəzi xəstələrdə demək olar ki, bütün simptomlar olsa da, bəzi xəstələrdə heç bir simptom olmaya bilər.
Qlaukoma-ya nə səbəb olur?
40 yaşdan yuxarı insanlarda ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biridir. Ancaq bəzi risk faktorlarından asılı olaraq qlaukoma daha erkən yaşlarda yarana bilər. Göz təzyiqinə səbəb ola biləcək risk faktorlarını aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:
- Ailədə qlaukoma olan insanlarda qlaukoma inkişaf riski digər insanlara nisbətən daha yüksəkdir. Bu insanlar göz təzyiqi xəstəliyinə tutulmamaq üçün hər il mütəmadi olaraq göz təzyiqlərini yoxlatdırmalıdırlar.
- Göz içi təzyiqi yüksək olan insanlarda qlaukoma inkişaf riski daha yüksəkdir.
- Qlaukoma bütün yaş qruplarında görülə bilən bir xəstəlik olsa da, 40 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinən göz xəstəliyidir.
Bütün bunlardan başqa:
- İncə buynuz qişa qalınlığı,
- Şəkərli diabet (diabetes mellitus),
- Miqren,
- Hipermetropiya (yaxından görmə)
- Hipotiroidizm (guatr)
- Hipertoniya,
- Uzun müddətli kortizon müalicəsi,
- Qabaqcıl göz zədələri
Bunlar digər insanlarla müqayisədə qlaukoma inkişaf riskinin artmasına səbəb olan amillərdir.
Göz təzyiqi artarsa nə olar?
Gözlərimiz şara bənzəyən bir quruluşa malikdir. Sümüklü bir quruluşa malik olmadığı üçün içindəki mayenin göstərdiyi təzyiq sayəsində formasını qoruyur və ətrafımızı görməmizi təmin edir. Buna görə də gözün içərisində müəyyən bir təzyiqə ehtiyac var və bu təzyiq göz təzyiqi olaraq təyin olunur. Göz təzyiqi aşağı olarsa, gözlərimiz kiçilməyə başlayır və nəticədə görmə hissi tamamilə itirilir. Göz təzyiqi dəyəri 6 mmHg-dən aşağı düşürsə, bu, göz təzyiqinin aşağı olması deməkdir.
Göz təzyiqinin kifayət qədər yüksək olduğu hallarda, yəni təzyiq artdıqda gözümüzü beyinlə birləşdirən sinirlər zədələnməyə başlayır. Sinirlərdə meydana gəlməyə başlayan zədələnmə sinir hüceyrələrinin ölməsinə, zamanla görmə sahəsinin pisləşməsinə və nəhayət görmə qabiliyyətinin tamamilə itirilməsinə, nəticədə daimi korluğa səbəb olacaq. Buna görə artan göz təzyiqi son dərəcə vacib bir vəziyyətdir.
Göz təzyiqinə görə görmə itkisi, yəni korluq geri dönməz bir vəziyyətdir. Buna görə də göz təzyiqində ən vacib şey erkən diaqnozdur. Erkən diaqnoz yalnız müntəzəm göz müayinəsi ilə mümkündür. Hər yaşda və cinsdən olan insanlar hər il müəyyən fasilələrlə göz müayinəsindən keçməlidirlər.
Kimdə göz təzyiqi olur?
Araşdırmalara görə, 40 yaşdan yuxarı insanlarda göz hipertoniyasının tezliyi 2% təşkil edir. 60 yaşdan yuxarı insanlarda qlaukoma tezliyi 10%-ə qədər artır. Yaşla bu nisbətin artdığı da məlumdur. Ancaq göz təzyiqi yalnız yaşlılarda baş verən bir xəstəlik deyil. Fərqli risk faktorlarından asılı olaraq hər yaşda və cinsdə insanlarda görülə bilən bir xəstəlikdir.
Bundan əlavə, qlaukoma xəstəliyinin inkişaf riski ailədə qlaukoma olanlarda, optik sinir anatomiyasında anormallıq olanlarda və buynuz qişasının quruluşu normaldan daha nazik olanlarda nisbətən xeyli yüksəkdir. Bu, miqren və diabet xəstələrinə də aiddir.
