Rəng korluğu müəyyən rəngləri görməyin mümkün olmadığı bir görmə problemidir. Kişilərdə daha çox rast gəlinir. Müxtəlif səbəblərdən yarana bilsə də, əsasən irsi olan rəng korluğunu aşkar etmək və dərəcələndirmək üçün bəzi testlərdən istifadə edilir. Dərmanla və ya cərrahi yolla müalicəsi mümkün olmayan rəng korluğu üçün xüsusi dizayn edilmiş kontakt linzalar var.
Rəng korluğu nədir?
Rəng korluğu müəyyən rənglərin və ya rənglər arasındakı fərqlərin qəbul edilə bilməyəcəyi irsi görmə pozğunluğudur. Adətən qırmızı, yaşıl və mavi rənglərdən birini və ya bir neçəsini ayırd edə bilməməkdir.
Yaranma səbəbi nədir?
Rəng korluğu görmə mərkəzində xüsusi piqment molekulunun olmaması və ya həddindən artıq olması nəticəsində inkişaf edir. Ana rəng kordursa, uşaqları da rəng korluğu ilə doğulur. Əgər atada varsa, ana isə daşıyıcıdırsa, doğulan hər bir uşağda olma ehtimalı 50% olacaq. Genetik ötürülmə ilə yanaşı, rəng korluğuna səbəb olan digər amillər makula degenerasiyası, optik nevrit, baş zədələri, sinir zədələnməsinə səbəb olan sistem xəstəlikləri, ağır metal zəhərlənməsi və bəzi dərmanlardır.
Rəng korluğunun əlamətləri nələrdir?
Cəmiyyətdə ən çox rast gəlinən rəng korluğu qırmızı-yaşıl rəng korluğudur. Bu rəng korluğunda yaşıl, sarı, narıncı və qırmızı rənglər eyni şəkildə qəbul edilir. Rəng korluğunun nadir bir versiyası var ki, bu halda görmə pozğunluğu proqressivləşir və xəstə bütün rəngləri qara və ağ rəngdə görür. Ümumiyyətlə, gündəlik həyatda ciddi problem yaratmır. Ancaq bütün dünyada quru və dəniz işarələrində qırmızı-yaşıl rənglər geniş şəkildə istifadə edildiyindən və bu rənglərdə əhəmiyyətli xəbərdarlıqlar edildiyindən, bu rənglərin qəbul edilməməsi həyat üçün təhlükə yarada bilər. Bundan əlavə, bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanlar rənglərlə bağlı müəyyən işlərdə işləyə bilməzlər.
Necə müəyyən edilir?
Rəng korluğunu, onun növünü və dərəcəsini təyin edə bilən müxtəlif testlər var. Bunlardan ən çox istifadə ediləni Ishihara testidir. Bu testlər xüsusilə sürücülük vəsiqəsi, polis və hərbi imtahanlar kimi vacib sənədləri əldə edərkən istifadə olunur.
Rəng korluğunu necə test etmək olar?
Ishihara testində rəng korluğundan şübhələnən xəstələrdən onlara göstərilən lövhələrdəki rəqəmləri və rəqəmləri necə gördükləri soruşulur. Bu test müayinə zamanı 35-40 sm məsafədən və kifayət qədər işıqlı mühitlərdə aparılmalıdır. Testlə bağlı hər hansı problemi olanlar mütləq oftalmoloqa müraciət etməlidirlər.
Rəng korluğunun növləri və dərəcələri
Konus adlanan 3 növ retinal hüceyrə sayəsində gözlərimiz əsas rəngləri (qırmızı, yaşıl və mavi) qəbul edə bilir. Bu səbəbdən rəng korluğunun növləri bu rənglərə görə təsnif edilir. Məsələn, deuteranomaliya yaşıl rəng görmə pozğunluğudur, protanopiya qırmızı rəng görmə pozğunluğudur və tritanopiya mavi rəng görmə qabiliyyətinin pozulmasıdır.
Müalicəsi varmı?
Rəng korluğunun dərman və ya əməliyyatla müalicəsi yoxdur. Bununla belə, bu xəstəlikdən əziyyət çəkənlər üçün istehsal olunan Chromagen adlı xüsusi dizayn edilmiş kontakt linzalar var. Bu müalicədə xüsusi rəng filtrləri sayəsində gözə çatan işığın dalğa uzunluğu dəyişdirilərək xəstənin rəngləri daha aydın qavramasına və ayırd etməsinə şərait yaradılır. Rəng korluğu olan insanlara kömək etmək üçün hazırlanmış bu xüsusi linzalar sınaqlarda 97% müvəffəqiyyət qazanıb.
Rəng korluğu haqqında tez-tez verilən suallar
Ümumi rəng korluğu nədir?
Tam rəng korluğu olan xəstələr rəngləri ümumiyyətlə tanıya bilmirlər, onlar yalnız obyektlərin formasını, parlaqlığını və ya qaranlığını hiss edirlər; Qırmızı və yaşıl rəngləri daha tünd, sarı və mavi rəngləri isə daha açıq kimi qəbul edirlər.
İrsi xarakter daşıyırmı?
Dünyada kişilərin 8%-i və qadınların 0,5%-i rəng korudur. Bu xəstəlik genetik olaraq ötürülür. Rəng görmə çatışmazlığının ən çox yayılmış irsi forması qırmızı-yaşıl rəng çatışmazlığıdır.
Rəng korları hansı işlərdə işləyə bilməzlər?
Rəng görmə dünyadakı bir çox peşə üçün vacibdir. Rəng korluğu olan və ya rəng qavrayışı çatışmazlıqları olan insanlara bu cür peşələrdə üstünlük verilmir. Bu peşə və sektorlara polis, stomatologiya, pilotluq, dəniz kapitanı, rəssamlıq, elektrik işləri, bədii/dizayn və moda sənayesi, kimya laboratoriyaları və iş stansiyaları kimi sektorlar daxildir.
Tetrakromat testi nədir?
Normal insanlarda mavi, yaşıl və qırmızı rəngi aşkar edən üç növ konus hüceyrəsi var. Tetraxromasiya bu üç növ konus hüceyrəsinə daha bir növ konus hüceyrəsi əlavə edildikdə baş verən vəziyyətdir. Gözdəki 4-cü konus hüceyrə qrupu da müxtəlif dalğa uzunluqlarını qavrayır və digər konus hüceyrələrindən gələn məlumatlarla birləşib qarışdırıldıqda rəng qavrayışı əhəmiyyətli dərəcədə arta bilər.
Tetraxromasiya olub-olmadığını müəyyən etmək üçün əvvəlcə genetik testin aparılmasına üstünlük verilə bilər. Bu testlə insanın genomunun tam profili müəyyən edilir və dördüncü konusla nəticələnə biləcək gen mutasiyaları aşkar edilir.
Linzalarla düzəldilə bilərmi?
Rəng korluğunun cərrahi müalicəsi yoxdur. Rəng korluğu üçün linzalar istifadə olunur.
