Gecə korluğu (Retinitis Pigmentosa) adı bilinən bu xəstəlik genetikdir. Bu xəstəlik ilkin mərhələdə gecələr görə bilməmək şikayətləri ilə başlayır. Sonrakı mərhələlərdə gündüz görməyi təmin edən ‘konus’ hüceyrələrinin itirilməsi ilə davam edir və son mərhələdə xəstənin normal həyatına davam edə bilməyəcəyi səviyyədə görmə itkisi ilə nəticələnə bilir.
Gecə korluğu xəstəliyi işığı aşkar etməyə kömək edən torlu qişadakı toxuma hüceyrələrinin zədələnməsindən sonra baş verir. Genetik pozğunluq valideynlərdən ötürülür və irsi xarakter daşıyır. Xəstəlik irsi ola biləcəyi üçün qohum evlilikləri riski artırır. Bu sağlamlıq problemi qadınlara nisbətən kişilərdə daha çox rast gəlinir. Bəzən gözdən başqa digər orqanlar da təsirlənə bilir. Xəstəliyin yaranma yaşı insandan insana dəyişir.
Bu sağlamlıq problemi ilə qarşılaşan bəzi fərdlər erkən yaşda görmə qabiliyyətini itirsə də, bəziləri həyatları boyu görmə qabiliyyətini qoruya bilir. Xəstələrin ailə tarixi məlum olarsa, xəstəliyin gedişatını proqnozlaşdırmaq daha asan olar.
Gecə korluğunun səbəbləri
Görmə qabiliyyətinin pozulmasının əsas səbəbini müəyyən etmək üçün mütəxəssis həkim tərəfindən fiziki müayinə və xəstəlik tarixi tələb olunur. Genetika bu xəstəlikdə mühüm faktordur. Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, A vitamini çatışmazlığı gecə korluğu xəstəliyini tətikləyir. Simptomlar göründükdən sonra, diaqnoz qoymaq və müalicə prosesini başlatmaq üçün həkim qiymətləndirməsi vacibdir.
Gecə korluğunun əlamətləri
Xəstəliyin ilk simptomu gecə vaxtı görmənin azalmasıdır. Bu xəstəliyi olanlar işıqlı otaqdan qaranlıq otağa daxil olanda uzun müddət qaranlığa uyğunlaşa bilmir. Əslində normal sağlam insanlarda da belə uyğunlaşma problemi olur. Ancaq belə xəstələr normaldan çox daha uzun müddətdə uyğunlaşırlar. Xəstəlik irəlilədikcə və çubuq hüceyrə itkisi artmağa başladıqca, göz müayinələrində simptomlar başlayır və xəstə gecələr artıq görə bilmir. Xəstəliyin son mərhələsində mərkəzi görmə itkisi baş verir və nadir hallarda tam korluqla nəticələnir. Gecə korluğunun əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar;
- İşığa güclü həssaslıq,
- Gündüzlə müqayisədə gecə görmə azalması,
- Sonrakı mərhələlərdə gündüz görmə azalır
- Görmə sahəsində daralma
Diaqnozu
Gecə korluğu əlamətləri göründükdən sonra, fərdlərə ERG və vizual sahə testləri ilə qəti şəkildə diaqnoz qoyula bilər. ERG testi zamanı elektrodların üzə və göz ətrafına yerləşdirilməsi ilə göz ölçülməsi təmin edilir. Müxtəlif növ ERG testləri növcuddur. Bu müxtəlif testlər müxtəlif məqsədlər üçün tətbiq oluna bilər. Vizual sahə testlərində görmə səviyyəsi müəyyən edilir. Bu sayədə görmə pozğunluğu və ya itkisi olub olmadığı müəyyən edilir. Sonrakı mərhələlərdə birbaşa müayinə ilə də diaqnoz qoyula bilər. Əgər pasiyentin ailəsində xəstəlik varsa, bu müayinələrin köməyi ilə xəstəliyi ilkin mərhələdə aşkar etmək, daşıyıcıları müəyyən etmək olar.
Gecə korluğunun müalicəsi
Gecə korluğu xəstəliyini dayandıra biləcək heç bir müalicə üsulu yoxdur. Müalicəsi mümkün olan ikinci dərəcəli xəstəliklər, məsələn, katarakta və bu xəstəliyə görə yarana bilən makula ödemi üçün təqib edilir. Xəstəyə yaşlanma əleyhinə qidalanma tövsiyələrinə əlavə olaraq stressi azaltmaq, siqaretdən imtina etmək və vitamin A qəbul etmək tövsiyə olunur. Bütün xəstəliklərdə olduğu kimi qəti bir müalicə olmadığı üçün bir çox alternativ müalicə üsulları (akupunktur, zəli, damar cərrahiyyəsi…) və bitki mənşəli dərmanlar tövsiyə edilir, lakin bu üsulların heç birinin effektivliyi sübuta yetirilməyib. Xəstəliyin son mərhələsində olan xəstələr üçün gen terapiyası və bionik gözlər üzərində araşdırmalar davam edir.
Gecə korluğu haqqında tez-tez verilən suallar
Qara toyuq xəstəliyi anadan körpəyə keçə bilərmi?
Bu, irsi sağlamlıq problemlərindən biridir. Anadan körpəyə və ya atadan körpəyə keçmə ehtimalı var.
Bu xəstəliyi olan sürücülük vəsiqəsi ala bilərmi?
Gecə korluğunun olması avtomobil idarə etməyə mane olmur. Bununla belə, sürücü qaydalarına uyğun olaraq müəyyən edilmiş saatlar və müddətlər var. Onlar bu müddət ərzində maşın sürə bilərlər.
Gecə korluğunun müalicəsində gen terapiyası varmı?
İnkişaf edən texnoloji infrastrukturla müalicə prosesinin yaradılması arzu edilir. Ancaq bu vəziyyəti tamamilə aradan qaldıracaq gen terapiyasının olduğunu söyləmək olmaz.
