Gözlərimiz dünyaya açılan pəncərəmizdir. Ətraf aləmi qavramağımızın, öyrənməyimizin və gündəlik fəaliyyətlərimizi yerinə yetirməyimizin əsas vasitəsidir. Ancaq bir çox insan yalnız görmə qabiliyyətində ciddi bir problem yarananda və ya ağrı hiss etdikdə göz həkiminə müraciət edir.
Halbuki, müntəzəm göz müayinəsi bir çox potensial təhlükənin qarşısını almaq üçün atılacaq ən vacib addımdır. Bəs, göz müayinəsi niyə önəmlidir və bu prosedur bizə hansı məlumatları verir?
Müntəzəm göz müayinəsi sadəcə eynək nömrənizi təyin etməkdən daha artığıdır. Bu, qlaukoma, katarakta, diabetik retinopatiya və yaşa bağlı makula degenerasiyası (Sarı Nöqtə Xəstəliyi) kimi ciddi, bəzən heç bir erkən simptom göstərməyən xəstəliklərin erkən diaqnozu üçün “qızıl standart” hesab olunur.
Erkən mərhələdə aşkarlanan bir çox göz xəstəliyi effektiv şəkildə müalicə edilə bilər və bu, görmə qabiliyyətinin qalıcı itirilməsinin qarşısını alır. Bu məqalədə müntəzəm göz yoxlanışının əhəmiyyətini, prosedur zamanı nələrin baş verdiyini və sağlam gözlərə sahib olmaq üçün nə etməli olduğunuzu ətraflı şəkildə izah edəcəyik.
Göz müayinəsinə ehtiyac yaradan səbəblər
Bəzi insanlar digərlərinə nisbətən göz xəstəliklərinə daha çox meyilli ola bilər.
Müntəzəm müayinənin vacibliyini artıran əsas səbəblər və risk faktorları bunlardır:
Yaş: 40 yaşdan sonra bir çox göz xəstəliyinin (qlaukoma, katarakta, presbiopiya) riski artır. 60 yaşdan yuxarı şəxslər isə yaşa bağlı makula degenerasiyası üçün risk qrupuna daxildirlər.
Genetik Meyillilik: Ailədə qlaukoma, çəpgözlük və ya retina xəstəlikləri kimi hallar mövcuddursa, sizin də bu xəstəliklərə tutulma riskiniz daha yüksəkdir.
Xroniki Xəstəliklər: Şəkərli diabet və yüksək qan təzyiqi (hipertoniya) gözlərin qan damarlarına ciddi zərər vura bilən sistemik xəstəliklərdir. Xüsusilə diabet xəstələri korluğa səbəb ola bilən diabetik retinopatiya riski altında olduqları üçün ildə ən azı bir dəfə genişləndirilmiş göz dibi müayinəsindən keçməlidirlər.
Zərərli Vərdişlər: Siqaret çəkmək katarakta və makula degenerasiyası riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Göz Travmaları və Cərrahiyyəsi: Keçmişdə gözdən zədə almısınızsa və ya hər hansı bir göz əməliyyatı keçirmisinizsə, gələcəkdə yarana biləcək ağırlaşmaları izləmək üçün mütəmadi yoxlanış vacibdir.
Davamlı Dərman İstifadəsi: Bəzi dərmanlar (məsələn, uzun müddətli kortikosteroid istifadəsi) göz təzyiqini artıra və katarakta əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.
İş Şəraiti: Davamlı olaraq kompüter ekranına baxmaq və ya gözləri ultrabənövşəyi şüalara məruz qoyan şəraitdə işləmək göz yorğunluğu, quruluq və digər problemlərə yol aça bilər.
Təcili göz həkiminə müraciət etməyi tələb edən əlamətlər
Aşağıdakı simptomlardan hər hansı biri ilə qarşılaşdığınız zaman planlı müayinəni gözləmədən dərhal bir oftalmoloqa müraciət etməlisiniz:
Qəfil görmə itkisi və ya bulanıq görmə
Gözdə uçuşan cisimlər (qara nöqtələr, “hörümçək torları”) və işıq parlamaları
Gözlərdə şiddətli ağrı və qızartı
İkili görmə (diplopiya)
Gözlərin önündə pərdə varmış kimi hiss etmək
İşıq mənbələrinin ətrafında halqaların görünməsi
Göz almasının normaldan kənara çıxması
Göz qapaqlarında ani şişkinlik və ya sallanma
Bu əlamətlər retina dekolmanı, kəskin qlaukoma tutması və ya göz daxili iltihab kimi təcili müdaxilə tələb edən ciddi vəziyyətlərin xəbərçisi ola bilər.
Hərtərəfli göz müayinəsi necə aparılır?
Hərtərəfli göz müayinəsi bir neçə mərhələdən ibarət olan ağrısız bir prosesdir. Həkiminiz göz sağlamlığınız haqqında tam məlumat əldə etmək üçün müxtəlif testlər və alətlərdən istifadə edəcək:
Anamnez (Xəstəlik Tarixçəsi): Həkiminiz ümumi sağlamlıq vəziyyətiniz, mövcud xəstəlikləriniz, istifadə etdiyiniz dərmanlar və ailədəki göz xəstəlikləri haqqında suallar verəcək.
Görmə İtiliyinin Yoxlanılması (Viziometriya): Bu, hərflər və ya simvollar olan bir cədvələ (Snellen cədvəli) müəyyən məsafədən baxaraq hər gözün ayrı-ayrılıqda nə dərəcədə aydın gördüyünü yoxlayan standart testdir.
Refraksiya Müayinəsi: Bu test miopiya (yaxını yaxşı görmə), hipermetropiya (uzağı yaxşı görmə) və astiqmatizm kimi refraksiya qüsurlarını təyin etmək üçün aparılır. Həkim foropter adlı bir cihazdan istifadə edərək sizə müxtəlif linzalar göstərir və hansı ilə daha aydın gördüyünüzü soruşur. Bu, eynək və ya kontakt linza reseptinizi təyin etməyə kömək edir.
Biomikroskopiya (Yarıq Lampa Müayinəsi): Bu cihaz gözün ön seqmentini – buynuz qişa, büllur, gözün rəngli hissəsi olan qüzehli qişanı böyüdülmüş şəkildə müayinə etməyə imkan verir. Katarakta, buynuz qişa problemləri və göz quruluğu kimi bir çox vəziyyət bu üsulla diaqnoz edilir.
Göz Təzyiqinin Ölçülməsi (Tonometriya): Qlaukoma diaqnozunda kritik rol oynayan bu test, göz daxili təzyiqi ölçür. Ən çox istifadə olunan üsul, gözə hava püskürdən kontaktsız tonometr və ya göz səthini yüngülcə anesteziya edərək təmasla ölçən aplanasiya tonometridir.
Göz Dibi (Fundus) Müayinəsi: Bu müayinə üçün həkim göz bəbəklərinizi xüsusi damcılarla genişləndirə bilər. Bu, oftalmoskop adlı bir cihazla gözün arxa hissəsindəki tor qişa (retina), görmə siniri və qan damarlarını detallı şəkildə görməyə imkan verir. Diabetik retinopatiya, makula degenerasiyası və görmə sinirinin zədələnməsi kimi xəstəliklər yalnız bu yolla aşkar edilə bilər.
Tez-tez Verilən Suallar (FAQ)
1. Göz müayinəsindən nə qədər vaxtdan bir keçmək lazımdır? Heç bir şikayətiniz və risk faktorunuz yoxdursa, 40 yaşına qədər 2-4 ildən bir, 40-60 yaş arası 2 ildən bir, 60 yaşdan sonra isə hər il müayinədən keçmək tövsiyə olunur. Diabet, hipertoniya kimi xroniki xəstəlikləriniz və ya ailədə göz xəstəliyi hekayəniz varsa, həkiminiz daha qısa intervallar təyin edə bilər.
2. Uşaqların gözləri ilk dəfə nə vaxt yoxlanılmalıdır? Uşaqların ilk hərtərəfli göz müayinəsi 6 aylıqdan 1 yaşa qədər, daha sonra 3 yaşında və məktəbə başlamazdan əvvəl aparılmalıdır. Çəpgözlük, “tənbəl göz” (ambliopiya) kimi problemlərin erkən diaqnozu müalicənin uğurlu olması üçün çox vacibdir.
3. Göz müayinəsi ağrılı bir prosesdir? Xeyr, hərtərəfli göz müayinəsi tamamilə ağrısızdır. Göz təzyiqini ölçmək üçün istifadə edilən bəzi cihazlar gözə yüngülcə toxuna bilər, lakin bu, anesteziyaedici damcıdan sonra heç bir narahatlıq yaratmır. Göz bəbəklərini genişləndirən damcılar isə müvəqqəti olaraq bulanıq görməyə və işığa həssaslığa səbəb ola bilər.
4. Kompüterdən çox istifadə edirəmsə, daha tez-tez yoxlanışa ehtiyacım var? Kompüter istifadəsi birbaşa olaraq qlaukoma və ya katarakta kimi xəstəliklərə səbəb olmasa da, rəqəmsal göz yorğunluğu, göz quruluğu və fokuslanma problemləri yarada bilər. Əgər bu cür şikayətləriniz varsa, həkiminizə müraciət etməlisiniz. O, sizə xüsusi kompüter eynəkləri və ya göz damcıları məsləhət görə bilər.
5. Göz müayinəsi sadəcə eynək nömrəsini təyin etməkdən ibarətdir? Xeyr, bu, ən çox yayılmış yanlış fikirlərdən biridir. Optik mağazalarda aparılan sürətli yoxlanışlar adətən yalnız refraksiya qüsurunu təyin edir. Hərtərəfli oftalmoloji müayinə isə gözün bütün strukturlarını yoxlayaraq onlarla xəstəliyin diaqnozunu qoymağa və hətta bəzi ümumi sağlamlıq problemlərini (diabet, yüksək təzyiq, beyin şişləri) aşkar etməyə imkan verir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
