Tibbi olaraq hordeolum olaraq təyin olunan arpacıq göz qapağı vəzilərində baş verən ümumi bir infeksiyadır. Dəridən uzanan şişlik və qızartı ilə müşahidə olunan problemin ən çox görülən səbəbi stafilokok aureus adlı bakteriya növüdür.

Arpacıq göz qapaqlarının ucunda yerləşən meibom bezlərinin iştirakı ilə baş verir. Yerinə görə daxili hordeolum və ya xarici hordeolum olaraq təyin olunan arpacıq iltihablı bir dəri xəstəliyidir.

Kirpiklərin dibində və ya göz qapağının altında meydana gələn arpacıq, adətən gözdə qaşınma və sancma hissi ilə başlayır və bu əlamətlərdən 1-2 gün sonra dəri səthində görünür. Düzgün müalicə ilə təxminən bir həftə ərzində sağalır. 

Gözdə arpacıq nədir?

Hordeolum olaraq da bilinən arpacıq, cəmiyyətdə çox yayılmış göz qapağı xəstəliyidir, lakin onun əsas səbəbi göz qapaqlarında olan yağ vəzilərinin tıxanmasıdır. Göz qapağının xarici hissəsində, kirpiklərə yaxın olan yağ vəziləri tıxandıqda vəzilərdə qalan bakteriyalar arpacıqların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Əvvəlcə qızartı şəklində kiçik olan arpacıqlar bəzi hallarda göz qapağının şişməsinə və bağlanmasına səbəb ola bilər.

Gözdə sulanma, göz qapaqlarında ağrı və şişkinlik kimi əlamətlərlə özünü göstərən arpacığın görünüşü çiban və ya sızanaqlara bənzəyir.

Arpacıq niyə yaranır?

İki hissədən ibarət olan göz qapaqları, meibom bezləri olaraq təyin olunan təxminən 60 yağ vəzini ehtiva edir. Meybom vəzi ifraz olunan göz yaşlarının qurumasının qarşısını almaq, göz qapaqlarının gözdə hərəkətini asanlaşdırmaq və qıcıqlanmanın qarşısını almaq üçün göz almasının üzərində nazik, yağlı təbəqə yaradır. Bu yağlı quruluşu ifraz edən vəzilərin tıxanması arpacığı meydana gətirir.

Kirpik follikulunda olan və əksəriyyəti əllə daşınan bakteriyalar ilə, yuxusuzluq və yorğunluq kimi bədən müqavimətinin aşağı olduğu dövrlərdə meydana gəlir.

Ağrı, qaşınma və sancma hissi ilə xarakterizə olunan arpacıq 1-2 gün ərzində ağrılı bir şişkinliyə çevrilir.

Çirkli əllərlə gözlərə toxunmaq, uzun müddət tozlu və çirkli mühitlərdə olmaq, uzun müddət göz makiyajını silməmək, makiyajı düzgün təmizləməmək, gözün infeksiyaya meyilli olması, çox yağlı qidalar qəbul etmək, vitamin və minerallar baxımından balanslaşdırılmış qidalanmanın olmaması arpacıq əmələ gəlməsinin səbəbləri arasında sayıla bilər.

Arpacıq növləri hansılardır?

Göz qapağının qızarmasına və normaldan daha isti olmasına səbəb olan arpacıqlar əmələ gəldiyi yerə görə xarici və daxili arpacıqlar olmaqla iki fərqli tipə bölünür.

Daxili arpacıq: Göz qapağının daxili hissəsində meydana gəlir. Ən çox göz qapağında gözün qorunmasında rol oynayan və göz qapağının hərəkətlərini asanlaşdıran yağ təbəqəsini meydana gətirən meibomian adlı vəzin tıxanması nəticəsində yaranır. Göz qapağında qırmızı, şişkin bir görünüşə səbəb olan daxili arpacıq göz ətrafında həssaslıq, ağrı və temperaturun artmasına səbəb ola bilər. İnsana xarici arpadan daha çox narahatlıq yaradır.

Xarici arpacıq: Kirpiklərin dibində meydana gələn arpacıq növüdür. Əsasən saç follikulunda iltihab nəticəsində yaranır. Tibbi olaraq xarici hordeolum olaraq təyin olunan xarici arpacıq, Zeiss və Moll bezlərinin iştirakı ilə meydana gəlir. İnkişaf edən kəskin xarici arpacıq növünə bir növ stafilokok bakteriyası səbəb olur. Göz qapağının kənarında əmələ gələn bu növ arpacıq iltihablı şişkinliyə səbəb olur və ağrılıdır.

Arpacığın əlamətləri hansılardır?

Arpacıq, meydana gəldiyi bölgədə iltihablı bir şişkinliyə səbəb olan bir infeksiya növüdür. 

Gözlərdə qaşınma hissi ilə başlayır. Bu simptomlardan təxminən 1-2 gün sonra şişir və böyüyür. Qızartı artır və irinli kisəyə çevrilir. Daxili arpacıqlar adətən göz qapağı tərs çevrildikdə görünür. Hər iki növ arpacıq ağrılıdır və sancma hissi yaradır. 

Nələr nəzərə alınmalıdır?

Dəsmal kimi ortaq əşyalar yaxşılaşana qədər ailə üzvləri ilə paylaşılmamalıdır.

Gözlərlə təmasdan əvvəl əllər sabunlanmalı və yaxşıca yuyulmalıdır. Arpacıq tamamilə sağalana qədər makiyaj edilməməli və gözlər bağlı qalmamalıdır.

Arpacığın içindəki iltihabı heç vaxt qurutmaq olmaz. İnfeksiyanın yayılmasına səbəb olan bu vəziyyət arpacığın sağalmasını çətinləşdirə bilər.

Həkimə nə vaxt müraciət etməli?

Varlığının insanı narahat etdiyi və həyat keyfiyyətini aşağı saldığı hallarda, şəxs həkimə müraciət edə bilər. Eləcə də arpacıq ilə yanaşı görmə funksiyalarında dəyişiklik varsa və göz qapağı açıla bilmirsə, həkimə müraciət edilməlidir.

Bundan əlavə, arpacığın səbəb olduğu qızartı gözün özünə təsir edərsə, qızdırma və şiddətli ağrı varsa, həkimə müraciət edilməlidir.

Arpacıq diaqnozu necə qoyulur?

Göz arpacıqlarının diaqnozu üçün laboratoriya testləri və ya radioloji görüntüləmə üsulları tələb olunmur. Həkim sadə bir göz müayinəsi ilə diaqnozu aydınlaşdırır.

Arpacığı necə müalicə etmək olar?

Şəxsi gigiyena, eləcə də göz və ətraf gigiyenasına diqqət yetirilərsə, arpacıq təxminən bir həftə ərzində sağalacaq. Bu dövrdə həkimin tövsiyə etdiyi pomad və damcı tipli dərmanlardan istifadə xəstəliyin sağalma müddətini qısaldar və şikayətləri azaldar.

Arpacıq müalicəsi aparıldığı təqdirdə, 2-3 həftə ərzində sağalmazsa və ya şikayətlər çıxalarsa, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.

Əməliyyat göz qapağının daxili hissəsində kiçik bir kəsik edilərək həyata keçirilir və iltihab tamamilə boşaldılır və infeksiya aradan qaldırılır.

Bu prosedur arpa kist əmələ gəlməsinə səbəb olarsa tətbiq edilir. Göz qapağı və ətraf toxumalar lokal anesteziya edildikdən sonra qapağın içindəki iltihab təmizlənir. Kistik əmələ gəlməsinə səbəb olan yağ yığılması ətrafdakı toxumalarla birlikdə təmizlənir. Təxminən 15 dəqiqə davam edən bu əməliyyatdan sonra göz sarğı ilə bağlanır. Əməliyyat göz qapağının daxili hissəsindən edildiyi üçün tikiş tələb etmir və çapıq qalmadan sağalır. Sarğılı göz ertəsi gün açılır. Antibiotik damcıları təxminən bir həftə ərzində gözə vurulmalıdır.