Buynuz qişanın iltihabı olaraq bilinən keratit, müalicə edilmədiyi təqdirdə görmə itkisinə səbəb ola bilən ciddi bir xəstəlikdir. Gözdə müşahidə olunan keratitin fərqli növləri mövcuddur və bu xəstəlikdən qorunmaqda şəxsi gigiyena böyük əhəmiyyət daşıyır.
Keratit nədir?
Keratit, gözün ön hissəsində yerləşən, göz bəbəyini və irisi (gözün rəngli qişası) örtən şəffaf, günbəz şəkilli buynuz qişa toxumasının iltihabıdır.
Keratit infeksiya mənşəli ola biləcəyi kimi, qeyri-infeksion səbəblərdən də yarana bilər. Qeyri-infeksion keratit, kontakt linzaların həddindən artıq istifadəsi və ya gözə yad cisim düşməsi kimi səbəblərdən yarana bildiyi halda, infeksion keratitə bakteriyalar, viruslar, göbələklər və parazitlər səbəb ola bilər.
Gözdə qızartı və ya digər keratit simptomları görüldükdə bir göz həkiminə müraciət etmək lazımdır. Yüngül və orta ağırlıqdakı keratit halları təcili müdaxilə ilə adətən görmə itkisi olmadan təsirli bir şəkildə müalicə edilə bilər. Müalicə edilmədikdə və ya infeksiya şiddətli olduqda, keratit ciddi fəsadlara və qalıcı görmə itkisinə səbəb ola bilər.
Keratitin əlamətləri nələrdir?
Keratitin əlamətləri arasında gözlərin qızarması, ağrı və qıcıqlanma, bulanıq görmə, işığa həssaslıq (fotofobiya), gözləri aça bilməmək və gözdən axıntı gəlməsi var. Müalicə olunmayan keratit simptomları daha da pisləşə bilər, buna görə də erkən diaqnoz və müalicə çox vacibdir.
Keratitin növləri hansılardır?
Keratit, əsasən, iki növə ayrılır: Yoluxucu və qeyri-yoluxucu keratit. Yoluxucu keratitin səbəbləri arasında bakteriyalar, göbələklər, parazitlər və viruslar ola bilər. Pseudomonas aeruginosa və Staphylococcus aureus, bakterial keratitə səbəb olan ən çox yayılmış bakteriya növləridir və adətən yanlış istifadə edilən kontakt linzalarla əlaqələndirilir.
Göbələklər, xüsusilə Aspergillus, Candida və ya Fusarium, kontakt linza istifadəçilərinə təsir etməyə meyillidir, lakin açıq havada da bu göbələklərlə qarşılaşmaq mümkündür. Acanthamoeba adlı parazit xüsusilə kontakt linza istifadəçilərində görülən bir infeksiya növüdür. Viral keratit isə adətən konyunktivitdən (gözün selikli qişasının iltihabı) irəliləyən herpes simpleks virusu tərəfindən törədilir.
Qeyri-yoluxucu keratitin səbəbləri isə buynuz qişanın cızılması, uzun müddətli kontakt linza istifadəsi, hovuzda üzərkən linza taxmaq, immun sisteminin zəifləməsi və həddindən artıq günəşə məruz qalma ola bilər.
Keratit nə üçün yaranır?
Keratit müalicəsində adətən infeksiyaya səbəb olan orqanizmlərin müalicəsi hədəflənir. Zədələnmə nəticəsində yaranan qeyri-yoluxucu keratit hallarında, infeksiya riskini azaltmaq üçün müdaxilə edilir. Geniş yayılmış bakterial törədicilər arasında stafilokok, streptokok və pseudomonas var. Herpes simpleks və herpes zoster virusları da keratitə səbəb ola bilər. Çirkli suda olan bakteriya, göbələk və parazitlər, xüsusilə təbii su hövzələrində üzərkən gözə daxil olaraq keratitə yol aça bilər.
Keratit diaqnozu necə qoyulur?
Keratit diaqnozunun qoyulması adətən çətin olmasa da, etiologiyanın (səbəbin) müəyyən edilməsi hər zaman asan deyil. Mikroskop və kultural analizlərin nəticələri bəzən qeyri-kafi ola bilər və müalicə adətən klinik göstəricilərə əsasən aparılır. Buna görə, şübhəli keratit əlamətləri varsa, həkiminiz ilk növbədə simptomlarınızın tarixçəsi haqqında sizinlə danışacaq və sonra göz müayinəsi edəcək.
Ümumi görmə müayinəsindən sonra həkim işıqlı bir alətlə (qələm fənər) gözü yoxlaya və biomikroskop ilə daha detallı bir müayinə apara bilər. İnfeksiyanın varlığını və növünü təyin etmək üçün laboratoriya testləri təyin edilə bilər və buynuz qişadan alınan nümunələrlə keratitin törədicisi müəyyən edilə bilər.
Gözdə keratit müalicəsi necə aparılır?
Qeyri-yoluxucu keratitin müalicəsi xəstəliyin şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Keratit müalicəsində istifadə edilən dərmanlar keratitin növünə görə fərqlənir. Məsələn, buynuz qişadakı cızıqlardan yaranan keratit damcılarla müalicə edildiyi halda, nəzərəçarpan bir yırtılma vəziyyətində yerli təsirli göz dərmanlarına üstünlük verilə bilər.
Yoluxucu keratitin müalicəsi də müxtəlifdir. Bakterial mənşəli bir problem varsa, antibiotik tərkibli göz damcıları və oral antibiotiklər istifadə edilə bilər. Göbələk mənşəli keratitlərdə antifungal göz damcıları və oral antifungal dərmanlar tələb oluna bilər. Viral keratit müalicəsində antiviral göz damcıları və oral antiviral dərmanlar təsirli ola bilər.
Acanthamoeba keratiti müalicəsində antiparazitar göz damcıları istifadə edilir, lakin bu tip infeksiyalar bəzən dərmanlara qarşı davamlı ola bilər və uzun müddətli müalicə tələb edə bilər. Şiddətli acanthamoeba keratiti hallarında buynuz qişa köçürülməsi (transplantasiyası) lazım gələ bilər.
Dərmanlara cavab verməyən və ya buynuz qişada qalıcı zədələnmə yaradaraq görmə qabiliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən keratit hallarında göz həkimi buynuz qişanın köçürülməsini tövsiyə edə bilər. Herpetik keratitin müalicəsi isə adətən yerli və/və ya sistemik antiviral dərmanlarla aparılır.
Keratit haqqında tez-tez verilən suallar
Keratit riskli bir xəstəlikdirmi?
İrəliləmiş keratit hallarında görmə itkisi baş verə bilər və bu vəziyyətlərdə həkimlər buynuz qişa köçürülməsini təklif edə bilərlər. Bəzi keratit halları kəskin, yəni qəfil və sürətlə inkişaf edən şəkildə ola bilər. Keratitlər riskli göz xəstəlikləri arasında yer alır və diqqətli müalicə tələb edir.
Herpetik keratit nədir?
Herpes virusu tərəfindən törədilən keratitə herpetik keratit deyilir.
Marjinal keratit nədir?
Həddindən artıq həssaslıq reaksiyalarına bağlı olaraq inkişaf edən keratit marjinal keratit olaraq bilinir.
H16 keratit nədir?
Səhiyyə təsnifat sistemlərində keratitin kodlarından biri H16-dır. Bu kod, ambulator müalicə zamanı keratit üçün istifadə olunan Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı (XBT/ICD) kodudur.
Keratit neçə günə sağalır?
Keratitin sağalma müddəti xəstəliyin növünə və şiddətinə görə fərqlilik göstərir.
Keratit yoluxucudurmu?
Keratit infeksiya yolu ilə yayıla bilər. Bu, yoluxucu bir maddə ilə təmas etdikdən sonra gözlərə toxunulduqda baş verə bilər. Məsələn, uçuqdan (herpes) yaranan bir yara varsa və göz ətrafına toxunmazdan əvvəl yaraya toxunulsa, keratit özünüzə də yoluxa bilər. Qeyri-infeksion keratit isə yoluxucu deyil, lakin üzərinə bir infeksiya əlavə olunarsa, yoluxucu hala gələ bilər. Buna görə də, keratitli şəxslərin və onların ətrafındakıların gigiyenaya xüsusilə diqqət etmələri vacibdir.
Keratiti olanlar hansı fəsadlarla qarşılaşa bilər?
Buynuz qişa keratitlə qarşılaşdıqda mənfi bir vəziyyət ortaya çıxa bilər, lakin sürətli bir şəkildə müalicə edilərsə, keratit adətən sağalır. Ancaq müalicə edilmədiyi təqdirdə, müxtəlif fəsadlar meydana gələ bilər. Müalicə edilməyən keratit qalıcı görmə zədələnməsinə yol aça bilər. Təkrarlanan göz infeksiyaları və xroniki iltihab, buynuz qişa xorası (ulkusu) olaraq bilinən buynuz qişada yaraların əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Ağır hallarda buynuz qişa köçürülməsi tələb oluna bilər və əgər keratit görmə itkisinə və ya korluğa səbəb olursa, həkim bu əməliyyatı tövsiyə edə bilər.
Keratitin qarşısını almağın yolları nələrdir?
Keratit hər kəsin başına gələ biləcək bir vəziyyət olsa da, qarşısını almaq üçün bəzi tədbirlər görmək olar. Kontakt linza istifadəçilərinin yatarkən, duş qəbul edərkən və ya üzmədən, idman etmədən əvvəl linzaları çıxarmaları tövsiyə olunur.
Linzanı taxıb-çıxarmazdan əvvəl əllərin yaxşı yuyulması və düzgün təmizləmə məhlullarından istifadə edilməsi vacibdir. Linza təmizliyində heç vaxt su və ya durulaşdırılmış məhlul istifadə edilməməli, linza saxlama qabları təmiz saxlanılmalıdır. İstifadə müddəti keçmiş məhlullar və damcılar istifadə edilməməlidir.
Viral infeksiyaların qarşısının alınması, xüsusilə virusa məruz qaldığınızdan şübhələnirsinizsə, gözlərə toxunmazdan əvvəl əllərin yaxşıca təmizlənməsi də keratit riskini azaldır. Şəxsi gigiyena, keratitin qarşısını almaqda əsasdır.
Parlaq günəşli havalarda ultrabənövşəyi (UV) qorumalı günəş eynəklərindən istifadə etmək, makiyaj ləvazimatlarını paylaşmamaq, kəmərləyici dəmrov (zona) peyvəndini vurdurmaq və A vitamini ilə zəngin qidalanma tərzini mənimsəmək də keratitin qarşısını almağa kömək edə bilər.
Keratitin ən çox rast gəlinən səbəbi nədir?
Keratitin ən çox yayılmış səbəblərindən biri kontakt linzaların yanlış istifadəsi və onlara qulluğun düzgün aparılmamasıdır. Çirkli kontakt linzaların istifadəsi və ya gecə boyunca taxılması buynuz qişanı zədələyə və infeksiyaya yol aça bilər.
Keratit və konyunktivit arasındakı fərq nədir?
Konyunktivit isə gözün ağ hissəsini və göz qapaqlarının içini örtən konyunktiva toxumasının infeksiyası və ya iltihabıdır. Konyunktivit bir çox fərqli səbəbdən inkişaf edə bilər. Viruslar ən çox yayılmış səbəblərdən biridir, lakin bakteriya və kimyəvi maddələr də konyunktivitə səbəb ola bilər. Keratit, gözün şəffaf xarici təbəqəsi olan buynuz qişanın iltihabıdır və ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
