Gözdə üçan qara nöqtələr və ya “floaters” bir çox insanın həyatında rast gəlinən görmə problemidir. Bu kiçik, hərəkət edən ləkələr gözün görməsini təsir etməsə də, bəzən narahatlığa səbəb ola bilər.
Məqaləmizdə bu problemin səbəblərini, əlamətlərini və müalicə yollarını ətraflı nəzərdən keçirəcəyik.
Gözdə uçan qara nöqtələr nədir?
Gözdə üçan qara nöqtələr (floaters) gözün içərisində görünən kiçik, qaranlıq və ya şəffaf hissəciklərdir. Bu nöqtələr müxtəlif formalarda ola bilər:
- Kiçik qara nöqtələr
- Xətt şəklində ziqzaq xətlər
- Tor şəklində strukturlar
- Halqa formasında ləkələr
- Bulud şəklində kölgələr
Bu hissəciklər gözlərini hərəkət etdirdiyiniz zaman səyahət edir və onlara birbaşa baxmağa çalışdığınızda sanki qaçır kimi görünür.
Gözdə qara nöqtələrin yaranma səbəbləri
1. Yaşlanma Prosesi
Yaşlanma gözdə üçan qara nöqtələrin ən əsas səbəbidir. Gənc yaşlarda tamamilə şəffaf və homogen olan şüşəvari cisim insan yaşlandıqca qatılaşır. Bu proses zamanı:
- Şüşəvari cisim (vitreous) öz strukturunu dəyişir
- Gel kimi maddə daha çox maye formasına keçir
- Kollagen lifləri bir-birinə yapışır
- Bu liflər gözün daxilində kölgə yaradır
2. Şüşəvari cismin ayrılması
Gözün şüşəvari cisminin ayrılması (posterior vitreous detachment) adlanan prosesdə:
- Şüşəvari cisim göz almasının arxasından ayrılır
- Bu proses zamanı böyük ləkələr əmələ gəlir
- Xüsusilə 50 yaşdan yuxarı insanlarda rast gəlinir
3. Tibbi səbəblər
Bəzi hallarda gözdə üçan qara nöqtələr ciddi tibbi problemlərin əlaməti ola bilər:
Qan Təzyiqi Problemləri: əsas səbəblərdən biri yüksək və ya aşağı qan təzyiqidir. Qan təzyiqinin düzgün tənzimlənməməsi göz damarlarını təsir edir.
Retinopatiya: Gözlər qarşısındakı iri ləkələr və bulanıq görmə retinopatiya kimi göz damarlarının zədələnməsi zamanı da əmələ gələ bilər.
Torlu Qişa Problemləri: torlu qişa incəlmələrində müşahidə olunan ləkələr, qara nöqtələr anidən bir neçə dənə qara nöqtələrin əmələ gəlməyidir.
4. Digər Risk Faktorları
- Miyopiya (uzağı pis görmə)
- Göz travması
- Göz əməliyyatları
- Şəkərli diabet
- Göz daxili iltihab
Əlamətlər və Simptomlar
Gözdə üçan qara nöqtələrin əsas əlamətləri bunlardır:
Vizual əlamətlər
- Gözünüzün qarşısında hərəkət edən qara və ya boz nöqtələr
- Xətt, tor və ya halqa şəklində görüntülər
- Parlaq işıqda daha aydın görünən ləkələr
- Gözlərini hərəkət etdirdikdə hərəkət edən kölgələr
Xüsusi Durumlar
Göz yumulu ikən və ya açıq ikən fərq eləməz, amma daha çox qaranlıqda və yumulu ikən daha çox hiss edirlər. Gözümüzün önündə qığılcım, şimşək çaxma əlamətləri.
Təcili tibbi yardım tələb edən əlamətlər
Aşağıdakı əlamətlər olduqda dərhal göz həkiminə müraciət edin:
- Qəfil çoxlu sayda qara nöqtənin əmələ gəlməsi
- Görmə sahəsində işıq çaxmaları
- Görmə sahəsinin bir hissəsinin itməsi
- Görmənin kəskin pisləşməsi
- Gözdə ağrı
Diaqnostika usulları
Göz həkimi aşağıdakı müayinələri aparır:
1. Göz Dibinin Müayinəsi
- Göz bəbəyinin genişləndirilməsi
- Oftalmoskop vasitəsilə göz dibinin yoxlanılması
- Şüşəvari cismin və torlu qişanın qiymətləndirilməsi
2. Vizual Sahə Testi
- Periferik görmənin yoxlanılması
- Görmə sahəsindəki defektlərin müəyyənləşdirilməsi
3. Optik Koherent Tomoqrafiya (OCT)
- Torlu qişanın təfərrüatlı şəklinin çəkilməsi
- Makula və digər strukturların qiymətləndirilməsi
Müalicə usulları nələrdir?
1. Müşahidə və gözləmə
Əksər insanlar gözdə qara nöqtələr görməkdən narahat olmur, buna görə əməliyyat məsləhət görülmür. Çünki:
- Çox hallarda floaters zərərsizdir
- Zaman keçdikcə daha az nəzərə çarpır
- Beyin bu görüntülərə alışır
2. Cərrahi Müalicə
Vitrektomiya Əməliyyatı
Əgər insan gündəlik işlərini edə bilmirsə, bu problem vikrektomiya əməliyyatı ilə həll olunur və insan problemsiz yenidən həyatına davam edə bilir.
Əməliyyatın xüsusiyyətləri:
- Şüşəvari cismin çıxarılması
- Duzlu məhlul və ya qaz ilə əvəzlənməsi
- Yalnız ağır hallarda tətbiq edilir
- Müəyyən riskləri var
Lazer Terapiyası
- YAG lazer vitreolizisi
- Kiçik floaters üçün effektiv
- Minimal invaziv üsul
3. Təbii müalicə yolları
Pəhriz və Qidalanma
- Antioksidantlarla zəngin qidalar
- Vitamin C və E
- Zink və selenyum
- Omega-3 yağ turşuları
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
- Gözlərə fasilə vermək
- Kompüter işində 20-20-20 qaydası
- Günəş eynəkləri istifadəsi
- Siqaret içməməzlik
Profilaktika Üsulları
1. Göz Sağlamlığının Qorunması
- Mütəmadi göz müayinələri
- Yaşlı insanlar üçün ildə bir dəfə
- Şəkərli diabet olanlar üçün daha tez-tez
- Risk faktorları olanlar üçün xüsusi diqqət
2. Ümumi Sağlamlıq
Qan Təzyiqinin Nəzarəti: Bu halda müvafiq müalicəni seçmək üçün mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.
Şəkərli Diabetin İdarə Edilməsi:
- Qan şəkərinin stabil saxlanılması
- Mütəmadi endokrinoloq müayinəsi
- Göz dibinin tez-tez yoxlanılması
3. Göz Travmasının Qarşısının Alınması
- İş yerində qoruyucu eynək
- İdman zamanı təhlükəsizlik tədbirləri
- Ev işlərində ehtiyatlılıq
Uşaqlarda gözdə qara nöqtələr
Uşaqlarda gözdə üçan qara nöqtələr nadir hallarda rast gəlinir.
Əgər baş verirsə:
- Mütləq pediatrik oftalmoloqa müraciət
- Bəzən anadangəlmə problemlərlə əlaqəli
- Travma tarixinin araşdırılması
- Iltihabi proseslərin yoxlanılması
Yaşlılarda xüsusi diqqət edilməlidir
50 yaşdan yuxarı insanlarda:
- Floaters daha tez-tez rast gəlinir
- Torlu qişa ayrılması riski artır
- Mütəmadi göz müayinələri vacibdir
- Ani dəyişikliklərə diqqət yetirin
Gözdə qara nöqtələr və psixoloji təsir
Bəzi insanlar üçün floaters:
- Diqqəti yayındıra bilər
- Narahatlığa səbəb ola bilər
- Gündəlik işləri çətinləşdirə bilər
- Psixoloji dəstək tələb edə bilər
Texnologiya və göz sağlamlığı
Müasir dövrün çağırışları:
- Kompüter və telefon istifadəsi
- Rəqəmsal göz yorğunluğu
- Mavi işığın təsiri
- Qoruyucu tədbirlər
Vaxtında edilən müalicə bu simptomları azalda və görmə itkisinin qarşısını ala bilər. Gözdə üçan qara nöqtələr çox hallarda zərərsiz olsa da, bəzi durumlarda ciddi problemlərin əlaməti ola bilər.
Əsas tövsiyələr:
- Mütəmadi müayinə: Yaşlı insanlar mütəmadi göz müayinəsindən keçməlidir
- Ani dəyişikliklərə diqqət: Çox sayda qara nöqtənin qəfil əmələ gəlməsi təhlükə siqnalidır
- Sağlam həyat tərzi: Düzgün qidalanma və zərərli vərdişlərdən uzaq durma
- Mütəxəssis məsləhəti: Hər hansı narahatlıq olduqda göz həkiminə müraciət edin
Unutmayın ki, göz sağlamlığınız ümumi həyat keyfiyyətinizi birbaşa təsir edir. Ona görə də profilaktik tədbirlərə əməl edin və vaxtında tibbi yardım alın.
Bu məqalə yalnız məlumat məqsədli hazırlanmışdır. Hər hansı tibbi problem üçün mütləq ixtisaslaşmış həkimə müraciət edin.
